Boeken zetten soms veel in beweging.....

In de afgelopen maanden kwamen er nog al wat boeken uit bij christelijke uitgevers die iets te weeg brengen in lang bestaande standpunten. 2017 lijkt een jaar te worden waarin sommige paradigma's verschuiven en andere zich verscherpen.

Als boekhandelaar wordt je geacht om in dit alles een bepaalde neutraliteit en afstand te behouden. Dit betekent echter niet dat je geen vragen mag stellen en/of validiteit en samenhang mag onderzoeken. Je wilt immers meer dan een oppervlakkig advies aan je bezoekers kunnen geven.

Als we proberen enkele ontwikkelingen op een rijtje te zetten dan blijkt dat er in de volle breedte van het protestantisme ontwikkelingen zijn, die weliswaar al veel eerder zijn ingezet, maar nu heel concreet en zichtbaar worden:

1. Het boek En de aarde bracht voort van Prof. Gijs van de Brink, is bijvoorbeeld zo'n uitgave. Het wordt ons aangeboden als een inzet om (gereformeerde) orthodoxie én schepping door evolutie met elkaar te verbinden. Tot voor kort een shibboleth. Scherp worden vragen geformuleerd en uitgebreid worden antwoorden gezocht. Polemieken in kranten en rubrieken ontstaan dan snel; wederzijds wordt de aanpak of te hard of te soft ervaren.

2. Het dogma 'verzoening door voldoening' wordt in boeken met de nogal pretentieuze titel Een nieuw Christendom en Zo Zoon zo Vader als feitelijk vreemd aan het christelijke geloof gepresenteerd. Boeken die enthousiasme oproepen in kringen van de 'emerging church' maar die verder nog niet zoveel bereik lijken te hebben. Als er dan een frame gemaakt wordt als zou een tirannieke God, Zijn woede moeten koelen op Zijn Zoon om verder te kunnen met de mens, dan komen eeuwenlange uitgangspunten in een nieuwe context. Het levert ook discussies op die eerder vooral in de vrijzinnige richting plaatsvonden.

3. In het boek De veilige kerk vraagt John Lapré aandacht voor samenwonende mensen van het zelfde geslacht. Vanuit zijn persoonlijke situatie vraagt hij om bewondering van diversiteit, legt zijn invulling bij de lezer neer en vraagt om volledige acceptatie en waardering.

4. Binnen de Gereformeerde kerk Vrijgemaakt trekt men tijdens de synode van 2017 de consequenties van eerdere titels zoals Zonen en dochters profeteren en besluit men de ambten open te stellen voor vrouwen. Een ontwikkeling die even disruptief was als hun (onverwacht snelle) keuze voor de Nieuwe Bijbelvertaling. Waarin, dat moet erkend worden, het onderscheid man/vrouw praktisch niet meer afleesbaar is uit de teksten over ambten.

Ontwikkelingen die tien jaar geleden (en ook daarvoor) al wel voorspeld werden door de aanhangers van de hellend-vlak-theorie, maar toen afgewezen door hen die nu soms nieuwe c.q. andere keuzes maken. In de afweging over deze onderwerpen helpt het om enig zicht te hebben op de geschiedenis van de christelijke theologie. De geschiedenis van de theologie laat ons zien dat veel standpunten niet voor de eerste keer opduiken en soms wisselden in kerken en geloofsgemeenschappen en bij individuele gelovigen. Een groot thema in de theologie is de harmonie van de Bijbel. Een principieel uitgangspunt is daarbij dat de Bijbel zich zelf verklaard en bewijst.

In de komende (vakantie)tijd wil ik me bezig houden met deze ontwikkelingen waarbij in ieder geval deze vragen aan de orde moeten gaan komen:

a. Misschien wel erg onzichtbaar geworden in de discussies is de rol en de plaats van de diabolos, de duivel. Natuurlijk is deze entiteit van kwaad geen onderwerp in de natuurkunde, biologie en scheikunde. Toch wordt zijn bestaan en werk gekoppeld in de bijbel aan de zondeval, de relatie man/vrouw en hun verhouding evenals de herschepping van de mens en de aarde. Geven genoemde boeken voldoende richting voor een samenhangende verklaring van die al dan niet feitelijk verklaarde manifestatie van het kwaad en Gods antwoord in Zijn plan met deze wereld? Over de geestelijke wereld met engelen, de duivel en demonen worden ons in de winkels meer vragen gesteld door niet-christenen, dan door trouwe gemeenteleden. Is deze metafysische wereld een no go-area geworden voor christenen of spreekt de bijbel daar nog steeds met gezag over, zonder culturele (d.w.z. tijdgebonden of relativerende) notities en perspectieven?

b. Het nieuwe Testament is doordrenkt van de verwachting van de Bruiloft van het Lam. Wanneer zijn ambten en relaties tussen mensen spiegels van die toekomstige gebeurtenis en waar worden zij een omkering die verkeert in het tegendeel?

c. Welke plaats neemt in deze genoemde boeken de Triniteit in en hoe kan ik het mysterie van de Drie-eenheid op een dieper niveau begrijpen als het gaat om schepping en herschepping, verzoening en gerechtigheid, en de betekenis van wonderen en tekenen zoals Jezus die ons leerde in Mattheus 28 en Markus 16?

d. Wanneer het gaat om 'verzoening door voldoening' is een belangrijke afweging dat Jezus én God én mens is. Dat staat steeds vaker ter discussie en wordt ook niet altijd meer in die spanning verstaan of begrepen. Hoe verhouden 'aan gerechtigheid voldoen' en 'gehoorzaamheid' zich rondom de verzoening? Is verzoening een rechtshandeling of is het een symbool?

e. Een prangende vraag die vanuit de vorige vragen voortkomt is of hier sprake is van toename van kennis zoals de bijbel beschrijft (Dan. 12:4) of juist sprake is van 'de wereldgeesten' (Kol. 2: 20-23) die door dit alles heen een podium zouden kunnen krijgen?

Terwijl ik deze vraag zo op een rijtje zet, besef ik wel dat ik waarschijnlijk meer dan een zomer nodig zal hebben om de juiste antwoorden te vinden. En misschien dat ik ze (nog) niet volledig zal vinden. Niettemin daag ik u uit uzelf dezelfde vragen te stellen de komende tijd. Al zoekend en vragen stellend zouden we in elk geval wel eens veel verder kunnen komen dan door het innemen van stellingen en deze heftig te verdedigen.