Eindelijk genieten

Een zaterdagmiddag in Leiden vlakbij onze boekhandel. Hoewel de zon niet scheen en de marktmensen met hun jas aan achter de kraam stonden, waren de terrassen vol. Het was duidelijk, het einde van het corona-tijdperk, was weer het begin van het terrastijdperk. Men moest en zou genieten op een terras, een festival of in een stadion. Een boekhandelaar kijkt daar altijd wat met een scheef oog naar. Een terrasbezoek of ticket voor een festival , een kaartje voor het stadion, kost al snel meer dan een goed boek en waar heb je meer aan op de langere termijn?

Genieten en christelijk geloof, zeker als het om boeken gaat, wordt niet als een natuurlijke verbintenis gezien. De wereld om ons heen denkt zelfs, dat christenen geloven dat ze niet mogen genieten. “Jullie mogen niks hé, van de kerk” is dan al snel de aanname als je aangeeft ergens geen zin in te hebben. Het aantal boeken over genieten, gelukkig zijn, genot, groeit wel. Maar er is wel verschil over men genieten noemt. John Piper spreekt over christelijk hedonisme, waarbij genieten van God als het hoogste doel gezien wordt. Weer anderen kiezen voor ascetisme en lijken pas te genieten als ze niets meer over houden. Geniet de één van overvloed, de ander juist van eenvoud en beperking. En is genieten voor de één fysiek zoals eten, drinken, seks of materiële zaken zoals bezit, sieraden en huisinrichting, voor de ander is genieten een focus op dankbaarheid, schoonheid en eenvoud.

We leven in een 24 uurs economie. Het landschap wordt gedomineerd door grote grijze, gesloten distributiecentra buiten de steden, waar een continue stroom van artikelen vandaan komt. Webshops beloven ons gelukkig te maken. Hoge kantoren zijn er om alles zo efficiënt mogelijk te doen, waardoor alles tegen de laagste prijs toch mensen gelukkig kan maken. Het modieuze én goedkope jurkje, dat hier iemand gelukkig maakt, heeft soms een lange weg afgelegd, waarin mensen vaker wel dan niet ongelukkig waren door lage lonen en uitbuiting. Wie achter de schermen kijkt van de industrie die ons in het Westen gelukkig moet maken, ons moet laten genieten zogezegd, ontdekt de prijs , waarmee dit allemaal mogelijk moet worden gemaakt door het ongeluk van anderen.

Wat dieper kijkend, ontdekt je dan dat wat onze samenleving “genieten” noemt, vooral ontlading is van opgebouwde spanning. Festivals, evenementen zorgen voor ontspanning of is het misschien wel ontremming? De zoektocht naar adrenaline kicks vraagt om bevrediging. Adrenaline en veel verschillende andere neurotransmitters zorgen dan voor een geluksgevoel. Ons junkfood en allerlei pilletjes worden er zorgvuldig voor gemaakt …. Een overweldigende hoeveelheid prikkels zorgen ervoor dat mensen genieten steeds meer associëren met hectiek, grote groepen en evenementen. Juist die neurotransmitters leren ons een belangrijke levensles: Alleen in hele kleine hoeveelheden gaat het gebruik er van goed, anders ligt verslaving op de loer. Dat het daarbij niet gelijk om drugs gaat, zal duidelijk zijn, maar de processen rond een koopverslaving, een eetverslaving, een alcoholverslaving, een seksverslaving lijken meer op elkaar dan we vaak denken.

Het “healthy and wealthy evangelie” belooft ons levenslang genieten. God staat klaar om voor ons te zorgen en lost elke belofte in van geluk en voorspoed, is dan het idee. De praktijk van elke dag laat echter zien, dat met name de leiders van die beweging niet bestand zijn tegen de drie G's (Gold, Glory , Girls). In de echte wereld blijkt deze boodschap van voorspoed voor veel mensen een giftige mix op te leveren en eindigt veel aan de onderkant van de maatschappij.

Hoe wordt ik gelukkig
Boeken die centraal stellen: “hoe wordt ik gelukkig”, bedienen zich vaak van het model rond zelfliefde en assertiviteit. Een principe wat in de praktijk meestal geleend is van seculiere psychologen. Het zou dan een routekaart zijn naar geluk en succes. De afgelopen veertig jaar waarin dit op veel verschillende manieren gepredikt werd, hebben er in ieder geval voor gezorgd dat er nu het nodige geschreven wordt over narcisme. Boeken die soms hard nodig zijn om ons te verweren tegen hen, die extreem assertief zijn en zichzelf centraal stellen.

De paradijsvloek, dat we ons in het zweet zouden moeten werken om een bestaan te hebben, wat met moeite gepaard zou gaan, is voor een heel groot deel van de wereld de dagelijkse realiteit. In het Oude Testament lezen we over het begrip: ieder onder zijn vijgenboom. Het was een gebruik in Israël dat na een dag van hard werken je rust kon vinden onder het schaduwrijke blad van de vijgenboom. Even tijd om rust te vinden, wat gezelligheid met elkaar en afhankelijk van de plek waar je zat, genieten van het uitzicht, zonder opgeschrikt te worden. Micha 4:3 en 4 beschrijft dat.

De betere boeken die gaan over een christelijk perspectief op genieten, definiëren “genieten” vooral als iets wat waarde aan ons leven toevoegt op de lange termijn. De Belgische psychiater, Dirk de Wachter, overigens geen belijdend christen, zegt het ongeveer zo: Streven naar geluk als levensdoel is een vergissing. Streven naar zin en betekenis daarentegen is waar het om gaat. Soms zien de kinderen van deze wereld, zaken scherper dan de kinderen van het licht. Wie Hebreeën 11 leest, met de lange lijst van geloofshelden ziet voorbeelden van mensen, die niet kozen voor hun eigen geluk, maar voor God en hun medemens en ondanks dat ze de hoogste prijs betaalden, juist daardoor gelukkig werden.

De Bijbel tekent in 2 Tim 3:4 de dwaalleraar als iemand die meer liefde heeft voor genot dan voor God. Op andere plaatsen wordt gesproken over “waar uw schat zal zijn, uw hart zal zijn”. Jezus onderwijst ons het bepalende principe: Zoek eerst het koninkrijk van God en Zijn gerechtigheid en al het andere zal u bovendien geworden. Het Bijbelse principe van matigheid, bezadigdheid, ingetogenheid, zelfbeheersing (zie Tit. 2:6 en 12) laat ons een levensstijl zien waar eenvoud, bezonnenheid en een godvruchtig leven uit voortvloeien.

Corona heeft onze samenleving veel gezondheidsschade gedaan en voor veel economische consequenties gezorgd. Een positieve benadering zou kunnen zijn, dat corona ons stilgezet heeft en ons bewust gemaakt heeft van allerlei hele ongezonde en ongelukkig makende levenspatronen. De maakbaarheid van het leven bleek opnieuw een valse belofte. Veel mensen hebben geluk gehaald uit meer aandacht voor God, elkaar en de natuur. Tijd voor God, gesprekken, wandelingen en leven met meer aandacht. Één van de grappige dingen die weop onze website zagen in de lockdown tijd was dat “etenstijd” rond de klok van zes weer steeds meer normaal werd. Het bezoek aan de website rond de avondmaaltijd verdween bijna .

Als we straks vakantie genieten, dan is dat een tijd van herschepping, van recreatie. We mogen genieten van wat God ons dan schenkt. Een goed boek kan daarbij helpen en ons richting geven.

Auteur: Jo van Dorp, Boekverkoper bij Ichthusboekhandel.nl die schrijft over christelijke boeken en wat mensen daar in kunnen lezen. Daarnaast is hij betrokken bij onderzoek naar zoekgedrag rond christelijke boeken op internet. Deze blog verscheen ook in julinummer het blad Uitdaging in 2021

10 Boeken over genieten

Bijbelboek Spreuken.
Domweg gelukkig - Willem Maarten Dekker
Duizendmaal dank - Ann Voskamp
Genieten en geloven - Marijke Koers-van Genderen
Genieten is geen zonde - Sam Storms
Genot en Gebod - David Bos en John Exalto
Kunst van het ongelukkig zijn - Dirk de Wachter
nee is oké, meer genieten, minder moeten - Carianne Ros en Michelle van Dusseldorp
Ommetje van Geluk - Marinus van der Berg
Samen genieten - Piet Wagenaar