Christelijke thrillers, een volwassen genre?

Bijna dertig jaar geleden, in 1989(!) schreef Frank Peretti een boek met veel gevolgen voor de Christelijke boekenwereld. Zijn boek “de Duisternis Aanwezig” verscheen en daarmee werd het genre “reli-thrillers” geboren.

Tot die tijd was een religieus thema, zoals de strijd tussen onzichtbare machten als engelen en demonen tot onderwerp te maken van een thriller niet gebruikelijk. Het is veelzeggend dat dit boek en andere boeken van Frank Peretti nog steeds opduiken in de top 50 van de Amerikaanse christelijke boekhandel. In Nederland is Peretti een bijna vergeten auteur. Toch hebben velen de titels Duisternis aanwezig, De Profeet, De Eed en De Bezoeking in hun kast staan. Zijn laatste thriller De Illusie kreeg wat minder herkenning in Nederland. De wereld van de illusionisten riep toch (te veel) vragen op. Zijn bijna filmische boeken waren voor velen goed voor urenlang leesplezier en maakte dat de wereld van de geestelijke strijd, engelen en demonen een realiteit werd. Je vraagt je af of Peretti opnieuw ontdekt gaat worden door een jongere generatie.

Demonen of engelen
Na Frank Peretti kwam Randy Alcorn op die als een moderne C.S. Lewis in Deadline, Territorium en Het bedrog de geestelijke wereld van de engelen meer gezicht gaf (ook een vriendelijker uitstraling) en bredere thema's inbracht rond rassengelijkheid en de rol van vaders. Als de dag van gisteren herinner ik me nog de vertegenwoordiger van uitgeverij Kok, die het eerste deel van De laatste Bazuin aanbood. Het zou eerst een zevendelige serie worden en de man was er erg enthousiast over. Omdat ik persoonlijk boeken over de eindtijd al 20 jaar geleden op een hoge plank had gezet in mijn boekenkast had ik daar weinig tot geen vertrouwen in. Volgens mij was Nederland na de boeken van Halindsey over de eindtijd daar wel wat klaar mee. Maar omdat ik niet bestand was tegen het enthousiasme van deze uitgever, bestelde ik toch maar twee exemplaren, en omdat ik hem niet wilde teleurstellen. Beter bewijs dat je als boekverkoper je soms kan vergissen in de bezoekers van de winkels bestaat er nauwelijks. We hebben van de later tot 13 delen uitgegroeide serie, honderden verkocht en het was een enorm succes voor de uitgever. (Maar ik heb ze (helaas voor sommigen) nog niet gelezen….!)

Naar een totaal aanbod
Parallel aan die tijd groeide langzaam ook de plank met Christelijke thrillers.. Er kwamen auteurs bij zoals Joel C Rosenberg, Alton Gansky, Paul Maier, Terry Blackstock, Sigmund Brouwer, Jeanette Windle, Ted Dekker, Tosca Lee, Julie Cave, Steven James, Charles Martin en Chris Fabry. Christelijke legal thrillers (advocatenromans) door Randy Singer en Graig Parshall kregen volop hun fans. Meer medische thrillers zoals die van Krause waren goed voor veel aandacht rond medisch/ethische thema's. Amerikaanse auteurs van christelijke thrillers gaven de christelijke boekhandels zo steeds meer een totaal-aanbod in romans. Niet alleen het volume groeide maar de kwaliteit name even eens toe. Spanning, geloof en vaak de liefde zochten naar een aantrekkelijke (en verantwoorde) mix. Goed voor veel leesplezier tijdens vakanties of een mooi moment tussendoor.

Als je professioneel (als boekverkoper) dit aanbod aan thrillers volgt, lees je ze anders, dan dat je voor je zelf een spannend boek leest. Je probeert te ontdekken of bezoekers veel genoegen zullen beleven aan een dergelijke christelijke roman. Probleem is dat zeker als het om thrillers gaat, het niet zo gemakkelijk is om bij spanning die ontstaat door moord, schietpartijen, achtervolgingen en geweld een inhoudelijke component aan te brengen.

Wie daar veel mee bezig is geweest is bijvoorbeeld Ted Dekker. Vragen rond het lijden, de betekenis van geweld en de functie van recht en gerechtigheid spelen bij hem een grote rol. Omdat het intensieve geweld, sommigen te veel werd (Je hoeft niet elk botje te horen kraken) is de aandacht voor hem wat verslapt. Kenmerkend is dat veel auteurs van christelijke thrillers een apologetisch doel dienden. Te midden van alle spanning wordt dan het Evangelie uitgelegd en zien we een hoofdpersoon door allerlei twijfels en vragen heen gaan. Niet iedereen komt spontaan tot geloof en niet met iedereen die ging geloven, liep het vervolgens goed af. Dat is winst ten opzichte van de versimpelde werkelijkheid die Amerikaanse boeken soms met zich mee dragen.

Christelijke thrillers en seks
Thrillers en seks is een combinatie die wel eens voor ongemakkelijke momenten zorgt. Bij christelijke thrillers is dit een thema wat weer op een andere manier vragen kan oproepen. Niet altijd wordt dit op een natuurlijke of herkenbare wijze ingebed. Daar strijden soms culturele elementen in mee (Sommigen Amerikaanse auteurs pleiten er voor om voor het huwelijk niet te zoenen...!?) of historische argumenten. Vroeger ging men nu eenmaal anders om met seks dan nu. Weer anderen proberen de worsteling die hun hoofdpersoon daarmee heeft te beschrijven. Bij Ichthusboekhandel houden we ons vast aan wat we de “Hooglied-norm” noemen. Zolang woorden, beelden en sfeer in die lijn liggen, denken we dat onze bezoekers zich daar veilig bij voelen.

Auteurs meer volwassen dan uitgevers...?
De reli-thriller groeide langzaam naar een volwassen segment van wat nu christelijke thrillers genoemd wordt. Over de jaren zie je auteurs groeien zoals bijvoorbeeld Joel C Rosenberg en zie je ook auteurs marginaliseren. Dat komt vooral als uitgevers auteurs proberen te bewegen tot een format wat niet echt aansluit bij hun unieke persoonlijke verhaal. Ook blijken combinaties van auteurs niet sterk te zijn. Toen Ted Dekker en Frank Peretti samen Het Huis schreven, was dat geen succes. Auteurs met een sterke boodschap maken dat het boek vaak sterk “mission driven” wordt. Er is dan een boodschap en die moet verpakt worden in een verhaal wat klopt of kunstmatig kloppend wordt gemaakt. Dat wringt wel eens. De beste auteurs zijn degenen die wij “story-driven” noemen. Ze vangen als het ware een prachtig verhaal in woorden, wat zich zelf ontvouwt en aan het eind blijkt dat verhaal niet alleen heel leuk, verdrietig of spannend te zijn, maar impliciet bevatte het ook allerlei levenslessen en geeft het een natuurlijk en samenhangend beeld over één of meerdere hoofdpersonen.

Nederlandse christelijke thrillers
Interessant is dat ook verschillende Nederlandse auteurs zich aan de christelijke thriller waagde. Een mooi voorbeeld daarvan is: de Stenen getuigen door Tjarko Evenboer, over de verwikkelingen rond de Ark van Noach. Een bovengemiddelde thriller die uitstekend helpt om veel vragen over de zondvloed te doorgronden. Ook Johan Klein Haneveld waagde zich zeker niet onverdienstelijk op dit pad met o.a. Neptunes. Een lijn vanuit uitgeverij Kok-Boekencentrum rond vrouwelijke auteurs zoals Linda Bruins Slot en Femmie van Santen heeft nog geen groot effect gehad in de markt.

Inmiddels is de bekendste Nederlandse christelijke thrillerauteur op dit moment Jacques van de Baan. Als Frank Peretti de reli-thriller bedacht heeft, dan heeft hij om maar eens een term te munten, de refo-thriller op de kaart gezet. Zijn meest recente boek: Paniek, is daar een duidelijk voorbeeld van. Herkenbare namen en begrippen komen langs. Juist dan blijkt dat een verhaal wat groter is dan onszelf, groter is dan de context van Nederland makkelijker opgenomen wordt dan als het niet alleen een uitsluitend Nederlandse sfeer uitstraalt. Een verhaal met een reformatorisch levensgevoel en een seculiere maatschappij die daar nogal haaks op staat, voelt daarmee niet automatisch als natuurlijk aan wanneer je dat wil samenbrengen in een christelijke thriller.

Is de seculiere thriller beter....?
Kunnen christelijke thrillers inmiddels de vergelijking aan met de algemene markt? Heel lang was bijv. John Grisham daarin normstellend. Toch is ook hij onderhevig aan slijtage en van zijn Baptistenachtergrond is weinig meer te merken. Ook niet-christelijke thrillers kennen grenzen in de mogelijkheden als het gaat om geweld, seks, liefde en ingenieuze plots. Ook daar is er nogal wat herhaling. In Amerika zijn auteurs als Ted Dekker en Joel C Rosenberg New York Times bestsellers. Die context is er in Nederland niet. Christelijke boeken zijn hier (bijna) nooit onderdeel van de Top 60 en worden ook (bijna) niet opgenomen in de algemene markt. Nederland is toch nog steeds wat verzuild.

Voor ons als boekverkopers is het altijd weer leuk om goede christelijke thrillers te ontdekken en uitgevers en lezers te enthousiasmeren om te zoeken naar een kwaliteit van romans die uitdagend is én herkenbaar christelijk. Als boekverkoper bij Ichthusboekhandel zoek je voortdurend naar boeken die onze bezoekers veel leesplezier kunnen geven. Christelijke thrillers zijn daar steeds beter toe in staat. Nieuwe auteurs op dit vlak zullen echter steeds weer verfrissend moeten zijn en nieuwe vergezichten openen. Omdat inmiddels de eisen aan dit soort boeken sterk gestegen zijn zal dit veel vergen van de uitgevers en de redacteuren. Niet iedere uitgever is helaas kritisch genoeg, maar er zijn wel hele leuke en verantwoorde bij, die we graag laten zien bij Ichthusboekhandel. Kijk daarvoor ook bij onze klanten reviews.

Auteur: Jo van Dorp
Datum: 25 juni 2018